Ervaar jij als student veel stress? Dan ben je niet de enige. Stress onder studenten is hedendaags een (bizar) groot probleem dat niet alleen in Nederland, maar wereldwijd miljoenen jongeren en jongvolwassenen treft.
Gezonde zenuwen voor een tentamen hoeven niet compleet uitgebannen te worden. Maar gaat het niet wat te ver met de academische druk, sociale verwachtingen en persoonlijke uitdagingen die gepaard gaan met het studentenleven? Het is geen verrassing dat veel studenten momenteel moeite hebben om hun stressniveau effectief te beheersen.
Highlights
Stress onder studenten is een groot probleem. 97% van de studenten lijdt aan studiestress.
Dit komt door prestatiedruk, sociale verwachtingen en persoonlijke uitdagingen.
De grootste factoren zijn: de coronacrisis, het leenstelsel en de studieschuld, examens en de prestatiedruk.
Wij geven verschillende strategieën die studiestress kunnen verminderen.
Inhoud
In dit artikel gaan we iets dieper in op de oorzaken en gevolgen van stress onder studenten, evenals praktische strategieën om jouw stress te verminderen en jouw algehele welzijn te verbeteren. Of je nu zelf student bent of met studenten werkt in een onderwijs- of adviesfunctie, dit artikel is een must-read voor iedereen die geïnteresseerd is in het bevorderen van geestelijke gezondheid en het succes onder studenten.
Wat is studiestress?
Studiestress, ook wel academische stress genoemd of studiedruk, is de fysieke, emotionele en mentale spanning die je als student ervaart wanneer je wordt geconfronteerd met de eisen van jouw studie, hogeschool en/of universiteit. Dit soort stress heeft verschillende oorzaken waaronder deadlines, examens, concurrentie met medestudenten, hoge werkdruk, prestatiedruk en academische verwachtingen van familie of de samenleving.
Waarom hebben studenten stress?
Onderzoek van het Trimbos Instituut samen met het Expertisecentrum inclusief onderwijs (ECIO) en het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) toont aan dat maar liefst 97% van de studenten kampt met stress! En ruim de helft van de studenten ervaart veel stress. Als je daarover nadenkt, dan is dat toch een belachelijk hoog percentage?
Zo blijkt maar weer: Het studentenleven is niet alleen maar disco, disco, party, party, wat toch wel het stereotype beeld is dat veel mensen hebben. ‘De studententijd is de mooiste tijd van je leven’ lijkt niet de realiteit te zijn van hoe de meeste studenten het ervaren.
Integendeel zelfs, want ruim driekwart van de studenten geeft aan zich behoorlijk eenzaam te voelen. De vraag die we ten eerste stellen is: waarom hebben studenten zoveel stress?
Studie
De grootste oorzaak van stress onder jongeren is ‘no surprise’: de studie. 🥲 Zowel stress en prestatiedruk zijn belangrijke factoren voor een verslechterde mentale gezondheid. Studenten die aangeven meer stress en prestatiedruk te hebben, ervaren minder veerkracht.
Impact van de coronatijd
De coronatijd heeft een grote impact gehad op het stressniveau bij studenten. Hogescholen en universiteiten sloten hun deuren en vervolgden de lessen online. NJi geeft aan in hun onderzoek dat dit een directe invloed heeft gehad op de mentale gezondheid van de studenten. Ten tijde van de avondlockdown beoordeelden studenten hun mentaal welbevinden namelijk met gemiddeld een 5,9. In dezelfde periode gaf gemiddeld 22 procent van de studenten hun leven een zware onvoldoende…
Maar niet alles is te wijten aan de coronacrisis. Ook de volgende punten zijn belangrijke factoren voor het veroorzaken van stress.
Examenstress
Examensstress is ook een vaak voorkomende oorzaak van studiestress. Wist je dat driekwart van de Nederlanders examenstress heeft? Examens zorgen meestal voor een drukke periode waarin over grenzen wordt gegaan. Een mondeling examen blijkt de stress te vergroten. Veel studenten die examenstress ervaren worden na de examenperiode ook ziek. Dit komt doordat het lichaam geen tijd krijgt om de stress te recupereren, waardoor je je na de examenperiode uitgeput kunt voelen en je immuunsysteem verzwakt is.
Druk om snel af te studeren
Waar Mark Rutte en veel van zijn tijdgenoten nog ruim zeven jaar over hun studie deden, voelen studenten tegenwoordig veel meer druk om snel af te studeren. Een belangrijke reden daarvoor is de verandering in studiefinanciering. Hoewel we het in Nederland vergeleken met andere landen gunstig hebben getroffen qua mogelijkheden om te studeren, is er wel behoorlijk wat veranderd door de jaren heen.
Bindende studieadviezen en strengere selectieprocedures zijn gebruikelijker geworden. Bovendien werd in 2015 werd de basisbeurs afgeschaft. Daardoor ligt er veel meer druk op studenten om hun studie snel af te ronden.
Leenstelsel en studieschuld
De studielening is een grote stressfactor waar de overheid zich zorgen over mag maken. In een artikel van de NOS staat dat studenten die geld lenen voor hun studie vaker extreem vermoeid en emotioneel uitgeput zijn en zich meer zorgen maken over het krijgen van een burnout. 56% van de studenten die hun financiën als een probleem ervaren hebben last van stress.
Dat is niet gek: elke maand langer studeren betekent een hogere lening. Daardoor werken ook studenten meer naast hun studie, waardoor er extra druk ontstaat.
Financiële stress kan leiden tot gevoelens van angst, frustratie en hopeloosheid. Het kan ook invloed hebben op de fysieke gezondheid, zoals slaapstoornissen, hoofdpijn en maagklachten. Bovendien kan het leiden tot sociale isolatie en het vermijden van sociale activiteiten vanwege de zorgen over geld.
Klachten bij studiestress
Gezonde spanning voor een examen of presentatie is niet te voorkomen, en kan in beperkte mate ook behulpzaam zijn voor de prestaties.
Maar ervaar je langere tijd achter elkaar een hoge mate van stress gedurende studieblokken en tentamenperiodes? Ben je regelmatig misselijk of heb je vaak buikpijn van de zenuwen op het moment van een deadline? Dat betekent dat er risico is dat je er aan onder doorgaat van de stress. Dan worden je prestaties minder, en is er teveel (studie)stress om nog gezond te functioneren.
Studiestress uit zich op verschillende manieren in ons lichaam. Niet alleen studiestress, maar stress in het algemeen heeft een grote impact op ons brein en lichaam. Denk hierbij aan bijvoorbeeld angst, gebrek aan motivatie, slechte concentratie en niet meer helder na kunnen denken. Terwijl je dat juist nodig hebt als student.
Verder kan stress leiden tot slaapstoornissen en lichamelijke klachten als (spannings)hoofdpijn en buikpijn. Heb jij veel last van de volgende klachten? Dan heb je een grote kans dat stress een van de ooraken is.
- Oververmoeidheid
- Problemen met concentratie en focus en daardoor niet meer helder na kunnen denken
- Slapeloosheid, slaapproblemen
- Verminderde prestaties
- Snel geïrriteerd zijn
- Angst hebben en zenuwachtig zijn (soms ook paniekaanvallen hebben)
- Verzwakt immunsysteem, vaak ziek zijn
- Vaak hoofdpijn
- Lichamelijke spanningsklachten in bijvoorbeeld nek en schouders
- Veranderingen in eetlust
Hoewel een zekere mate van stress motiverend kan zijn en studenten kan helpen beter te presteren, kan overmatige studiestress negatieve gevolgen hebben voor de academische prestaties en het algehele welzijn. Daarom is het essentieel voor studenten om effectieve technieken voor stressmanagement te leren om een gezond evenwicht te behouden en hun academische doelen te bereiken.
Hoe pak ik studiestress aan?
Stress door je studie wordt vaak onderschat. ‘Het hoort er nou eenmaal bij’, wordt gedacht. Maar het kan grote negatieve gevolgen hebben, naast de lichamelijke en mentale klachten die stress kan veroorzaken. Denk hierbij aan bijvoorbeeld negatieve resultaten, studievertraging, of dat de druk zo hoog oploopt dat je de studie stopt. Je wilt het natuurlijk niet, maar soms gebeurt het wel.
Wanneer jij de bomen door het bos niet meer ziet, dan kan je deze stappen gebruiken om jouw studiestress aan te pakken:
Plannen
Deze heb je vast al vaker gehoord. Plannen, plannen, plannen… Zeker als je even het overzicht kwijt bent en vervolgens dingen uitstelt (procrastination to the max
), kan het extra stressvol zijn om een planning te maken. Maar echt, het helpt wel!
Als je denkt: ‘Waar moet ik in hemelsnaam beginnen?’ Begin klein. Maak een lijst voor jezelf met wat je moet doen. Kijk dan welke opdracht het meeste prioriteit heeft en hoeveel tijd je kwijt bent per taak. Vervolgens begin je gewoon met een half uurtje werk. Je zult zien dat jij je op ten duur beter voelt, omdat je productief bezig bent.
Ben je zelf het overzicht kwijt? Vraag ook eens een studiegenoot om met je mee te kijken. Soms is het makkelijker om overzicht te scheppen als er een frisse blik naar kijkt. Of maak samen een planning waar je elkaar aan kunt houden. Samen studeren is natuurlijk ook nog eens veel gezelliger.
Energiegevers
Wanneer de druk hoog is, is er het risico dat je activiteiten die niet direct productief zien schrapt. Het is goed om te realiseren dat energiegevende en ontspannende activiteiten er ook juist voor kunnen zorgen dat je beter met de stress en druk kunt omgaan. Gun het jezelf dus om iets leuks te doen. Zorg voor genoeg beweging en frisse lucht. Waar krijg jij energie van? Is dat van een wandeling in het park, koffie drinken in je favoriete koffie tentje of met vrienden/vriendinnen afspreken om iets leuks te doen?
Denk aan activiteiten die niet alleen op hele korte termijn energie geven. Een avond de kroeg in is misschien een fijne afleiding, maar resulteert eerder in nóg meer stress de dag erna. Breng meer tijd door met mensen die je positieve energie geven en laat de dingen die je negatieve energie geven even los.
Een glaasje minder?
“Als student kun je geen alcoholist zijn”, luidt de mythe. Helaas heeft net als bij ieder anders mens alcohol veel invloed op lichaam en geest. Gemiddeld drinken studenten 16 glazen alcohol per week, en bij leden van studentenverenigingen is dat 23 glazen.
Destructieve gewoonten onder studenten, zoals overmatig alcoholgebruik, drugsgebruik, en roken, kunnen bijdragen aan een verhoogd niveau van stress en angst. Dit alles kan leiden tot lichamelijke en geestelijke gezondheidsproblemen, studievertraging, en zelfs verslavingen. Onderzoek toont aan dat studenten die deze gewoonten hebben, vaak meer gestrest zijn dan hun niet-rokende en niet-drinkende medestudenten. Dit komt omdat deze gewoonten bijdragen aan een gevoel van oncontroleerbaarheid en gebrek aan structuur in het studentenleven.
Ben jij een student die vaak een glaasje teveel drinkt? Of uit automatisme aan het einde van de week een biertje pakt uit de koelkast? Deze stappen kunnen helpen om weer iets meer structuur te krijgen en je alcoholinname te verminderen.
Stel een limiet: ga je een avondje uit? Stel een limiet aan de hoeveelheid alcohol die je gaat drinken voordat je uitgaat.
Zoek alternatieven: probeer een andere tijdsbesteding of beloning voor jezelf te vinden.
Zoek sociale steun: vrienden vinden die dezelfde waarden delen en die je ondersteunen bij het drinken van minder alcohol. Samen alternatieve activiteiten doen, zoals sporten of wandelen, die je kunnen helpen zich gelukkiger en gezonder te voelen zonder dat er alcohol bij betrokken is.
Door je alcoholinname te verminderen, vermijd je dat je last krijgt van de negatieve gevolgen van overmatig drinken, zoals stress, studievertraging en gezondheidsproblemen.
Hoe ontspannen tijdens studeren?
Studeren zonder stress, hoeveel opluchting zou dat je geven 😮💨? Het is bijna niet voor te stellen, maar er zijn toch manieren om je stressniveau aanzienlijk te verminderen. Onderzoek toont aan dat mediteren erg zinvol is bij het verminderen van stress. Zelfs kort mediteren van 3-5 minuten per dag kan al erg helpen bij het verminderen van stress.
Laagdrempelig beginnen kun je met de meditaties van Mindful Minuut. Deze zijn kort, maar zorgen wel voor de nodige ontspanning. Je leert elke dag iets nieuws over mindfulness en meditatie.
Wat te doen bij veel studiestress? Gebruik de beschikbare hulp.
Zoals we hebben gezien kan de studententijd behoorlijk stressvol zijn. Er worden veel dingen van je verwacht. Maar wanneer je kampt met teveel stress en je oververmoeid bent, zijn er allerlei tools en hulpbronnen. Je hoeft het echt niet allemaal alleen te doen.
Studieadviseurs
Ook al lijkt de stap groot, wanneer je veel stress hebt kan je altijd contact opnemen met de hogeschool of universiteit om hulp te krijgen. Een studieadviseur of studieloopbaanbegeleider (SLB’er) is er om persoonlijke begeleiding te bieden en om je te helpen bij je studie. Een SLB’er is je eerste aanspreekpunt en kan je helpen bij vraagstukken of obstakels waar je tegen aanloopt. Bijvoorbeeld wanneer je het lastig vindt om een studieplanning te maken. Ook wanneer je andere problemen hebt, kan je dit bespreekbaar maken. Denk aan:
- studeren onder bijzondere omstandigheden, zoals topsport, privé-omstandigheden etc.
- studiekeuze, studieonderbreking, studievaardigheden, motivatie
- financiële zaken als studiefinanciering, prestatiebeurs en andere regelingen
- conflicten of klachten
Studentenpsycholoog
Vaak kun je via de hogeschool of universiteit terecht bij een psycholoog gespecialiseerd in psychische ondersteuning van studenten. Schroom niet om gebruik te maken van deze mogelijkheid.
Mindfulness
Steeds meer universiteiten en hogescholen besteden aandacht aan meditatie en mindfulness. Zo biedt Hogeschool Utrecht de minor ‘Mindful communiceren’ aan, kent de Universiteit van Amsterdam het keuzevak Mindfulness en is er een ruim trainingsaanbod voor studenten en/of docenten op veel andere hogescholen en universiteiten.
Mindfulness is een techniek die je als student kan helpen je stress te verminderen en je studieprestaties te verbeteren. Het gaat om het bewust worden van het huidige moment en het accepteren van gedachten, gevoelens en emoties zonder oordeel. Mindfulness kan helpen bij:
- Het verbeteren van je concentratie
- Het verhogen van je productiviteit
- Het verminderen van je stress
- Je studieprestaties te verbeteren
Mindfulnessoefeningen kunnen helpen je te concentreren op je studie en om beter om te gaan met stressvolle situaties, zoals examens en deadlines. Het volgen van de 8-weekse mindfulnesscursus heeft bewezen positieven effecten.
Laagdrempelig beginnen
Ben je nieuwsgierig naar mindfulness en meditatie? En wil je er wat meer over leren zonder direct een cursus te volgen? Je kunt starten met het beluisteren van een aantal meditaties van Mindful Minuut via Spotify. Of probeer onze gratis proefweek waarbij je elke ochtend een korte meditatie via WhatsApp ontvangt.
Voordelen van Mindful Minuut
Maak mediteren gemakkelijk een vast onderdeel van jouw dagelijks leven. Meld je gratis aan voor Mindful Minuut en ontvang elke ochtend een korte meditatie.
- Elke ochtend een meditatie via WhatsApp
- Bouw gemakkelijk een meditatieroutine op door de korte meditaties
- Altijd elke dag een nieuwe meditatie. Laat je inspireren door verschillende onderwerpen, zoals loslaten, intuïtie en de ademhaling.
Het resultaat van mediteren met Mindful Minuut
- Ervaar meer rust in jouw dagelijkse leven
- Meer emotionele balans
- Beter omgaan met bepaalde gevoelens
- Betere focus en concentratie
- Meer lucht tijdens stressvolle momenten
